Het verhaal van Roodkapje, die de donkere bossen trotseerde, is al eeuwenlang diep in onze cultuur verankerd. Het heeft de tand des tijds en culturele grenzen doorstaan, wat een getuigenis is van de onvergankelijke kracht van verhalen. Onze cultuur is inderdaad vol met verhalen – mythen, legendes, sprookjes, romans en novelles. Grote schrijvers zoals Oscar Wilde, Bram Stoker en Mary Shelley hebben ons meegevoerd naar de eerste werelden van fantasie en horror.

In de 20e eeuw betraden we de rijkere fantasiewerelden met werken van schrijvers zoals J.R.R. Tolkien, C.S. Lewis en uiteraard, J.K. Rowling. Haar “Harry Potter” serie, begonnen in 1997, bracht miljoenen lezers wereldwijd naar een magische wereld vol avontuur en verbeelding. Maar waarom vertellen we eigenlijk verhalen?

Het antwoord kan worden gevonden in concepten zoals ‘The Hero’s Journey’, bedacht door de Amerikaanse mytholoog Joseph Campbell. Deze reis is een universeel patroon van avontuur en transformatie dat de kern vormt van vele wereldse mythen, legendes en sprookjes. Maar het gaat verder dan louter amusement of tijdverdrijf. Verhalen vertellen is een diep verankerd onderdeel van onze neurologie.

Lang voordat de film werd uitgevonden, produceerden onze hersenen al innerlijke films. Deze innerlijke films zijn echter niet enkel een passieve weerspiegeling van de wereld. Ze zijn gecreëerd door ons brein, dat de constante stroom van gegevens van onze zintuigen omzet in een samenhangend verhaal. Onze hersenen zijn, volgens neurowetenschapper David Eagleman, in feite “verhalenvertellende machines”, die een constante stroom van input filteren, interpreteren en organiseren om betekenis te creëren.

Elke ervaring die we hebben, elke persoon die we ontmoeten, elk object dat we zien, wordt door ons brein verwerkt tot een gestructureerd verhaal. Dit gebeurt zo snel en efficiënt dat we vaak niet eens merken dat het gebeurt. Het resultaat is een innerlijke film die zo realistisch en overtuigend is dat we geloven dat het de echte wereld is.

Maar in werkelijkheid is deze innerlijke film slechts een interpretatie. De echte wereld is een chaotische stroom van data, en onze hersenen zijn de regisseurs die deze data omzetten in een samenhangende film. We nemen de wereld niet waar zoals hij is, maar zoals onze hersenen hem voor ons construeren.

Dit is geen nieuwe ontdekking. Filosofen en wetenschappers hebben eeuwenlang gedebatteerd over de aard van de werkelijkheid en de rol van perceptie daarin. Maar het werk van neurowetenschappers zoals David Eagleman heeft ons begrip van deze processen enorm verdiept. Zijn onderzoek toont aan dat onze hersenen constant verhalen creëren om zin te geven aan de wereld om ons heen.
Deze innerlijke verhalen, of films, zijn niet alleen fascinerend vanuit een neurowetenschappelijk perspectief. Ze spelen ook een cruciale rol in ons dagelijks leven. Ze vormen onze perceptie van de wereld, sturen ons gedrag en beïnvloeden onze emoties. Ze zijn het medium waarmee we onszelf, anderen en de wereld om ons heen begrijpen.

Als we dit concept verder uitdiepen en er dieper over nadenken, komen we tot een fascinerende conclusie: we scheppen onze eigen wereld binnen onze geest. Inderdaad, twee mensen die naar precies hetzelfde object of gebeurtenis kijken, kunnen iets totaal anders zien. Dit komt omdat de waargenomen werkelijkheid niet simpelweg een kwestie is van objectieve observatie, maar eerder een product van onze individuele breinprocessen.
Neem het voorbeeld van een spin. Sommige mensen kijken naar een spin en zien een angstaanjagend wezen dat paniek veroorzaakt, terwijl anderen naar hetzelfde dier kijken en een fascinerend schepsel van de natuur zien. In werkelijkheid is niemand bang voor een spin – ze zijn bang voor het verhaal dat hun hersenen over de spin vertellen.

Deze ideeën zijn zeker niet nieuw. In feite, de beroemde Griekse filosoof Plato gebruikte een gelijkaardige redenering in zijn allegorie van de grot, waarin hij stelde dat de menselijke waarneming van de werkelijkheid meer te maken heeft met de schaduwen op de muren van onze geest dan met de echte objecten buiten de grot. Echter, het is pas recentelijk dat de psychologische wetenschap deze ideeën begint te omarmen en te onderzoeken met de hulpmiddelen van de moderne neurowetenschap.

Het idee dat onze waarneming van de werkelijkheid een constructie van onze geest is, kan een fundamentele verschuiving veroorzaken in hoe we de wereld begrijpen. Het suggereert dat de wereld zoals we die kennen – vol met objecten, mensen, gebeurtenissen – meer een weerspiegeling is van onze geest dan van een externe, objectieve werkelijkheid. Dit betekent dat onze percepties, overtuigingen en emoties een cruciale rol spelen in het vormgeven van onze ervaringen.
Dit begrip kan helpen bij het verklaren van veel menselijke fenomenen, van misverstanden en conflicten tot psychologische stoornissen. Het kan ons ook helpen begrijpen waarom verschillende mensen zo verschillend reageren op dezelfde situaties en waarom onze perceptie van de werkelijkheid zo vaak kan veranderen, afhankelijk van onze emotionele toestand, onze overtuigingen, en onze verwachtingen.

Hoewel deze inzichten steeds meer erkenning krijgen in de psychologische wetenschap, zal het waarschijnlijk nog enige tijd duren voordat ze volledig doordringen tot de bredere maatschappij. Maar naarmate we steeds meer begrijpen over de werking van onze hersenen en de aard van de werkelijkheid, zullen we hopelijk leren om onze innerlijke films beter te regisseren, onze verhalen te herschrijven en zo onze perceptie van de wereld te veranderen. Dit kan leiden tot een dieper begrip van onszelf en anderen, evenals tot een groter vermogen om de uitdagingen van het leven het hoofd te bieden.

Verhalen zijn dus meer dan alleen entertainment. Ze zijn de manier waarop ons brein de wereld begrijpt en betekenis geeft aan de complexe stroom van data die we constant ontvangen. Ze zijn de films die ons brein afspeelt, de films die onze werkelijkheid creëren.
Net zoals Harry Potter op zijn reis de tovenaarswereld ontdekt, zo ontdekken we door verhalen onze innerlijke wereld en de wereld om ons heen. Ze helpen ons om betekenis en structuur te geven aan onze ervaringen, om de wereld te begrijpen en om onszelf te begrijpen.
Dus, de volgende keer dat je een verhaal leest, een film kijkt, of zelfs gewoon de wereld om je heen observeert, onthoud dan dat je brein een film afspeelt. Het is de regisseur, de scenarioschrijver, en de hoofdrolspeler van je eigen innerlijke film. En dat is de onsterfelijke kracht van verhalen en het brein als filmmaker.